Webshop Eleveld Steenwijk
Aanmelden nieuwsbrief Eleveld Steenwijk
Eleveld Steenwijk

Duitsland

Duitsland
Eigen identiteit 

Duitsland behoort om tal van redenen tot de klassieke wijnlanden
Het kan bogen op een rijke historie, eigen vinificatietradities en, dankzij z'n noordelijke ligging en het daarmee samenhangende koele klimaat, op een geheel eigen type wijnen.

 
Christoph J. Eser



Gebrueder Steffen


 

Weingut Welter



Weingut Hensel


Schloss Reinhartshausen 

Carl Ehrhard 

Kenmerkend voor de Duitse wijnbouw is het gebruik van 'eigen' druivensoorten , met name de 
Riesling. 
Mondiale soorten, zoals 
Chardonnay, 
Sauvignon, 
Cabernet of 
Merlot, hebben er nauwelijks voet aan de grond gekregen. 
Hoewel Duitsland in de eerste plaats als een land van stille witte wijnen bekend staat, produceert het nu een compleet gamma aan wijnen, inclusief rode en mousserende. 

 
Cool climate
De Duitse wijnbouw is een schoolvoorbeeld van cool climate viticulture. 
Hoe verder oostwaarts de wijngaarden liggen, des te meer zijn ze blootgesteld aan de invloeden van een continentaal klimaat. 
Dit betekent een verhoudingsgewijs kort groeiseizoen en heeft dus consequenties voor de keuze van de druivensoorten. 
Globaal gesproken resulteert dat in wijnen met een relatief laag alcoholpercentage, een hoge zuurgraad en intense aroma's. 
Van doorslaggevend belang voor de rijpheid van het fruit is de ligging van de wijngaard. 
Die vraagt om beschutting tegen koude in het algemeen en nachtvorst in het bijzonder en optimale instraling van zonneschijn. 
Smalle, diepe rivierdalen bieden vaak de juiste klimatologische omstandigheden. 
Het bekendste voorbeeld is het Moezeldal, maar ook Ahr, Nahe en Main bieden zo'n omgeving. 
De mist van de rivieren draagt in het najaar bij tot de vorming van botrytis, alias Edelfäule
Aanwezigheid van een grote wateroppervlakte zorgt voor een extra gunstige, matigende invloed. 
Dit is het best waar te nemen in de Rheingau, waar de Rijn heel breed is. 
Hellingen 
Typerend voor de beste Duitse wijngaarden is een ligging op hellingen
Hierdoor vermindert het gevaar van nachtvorst en is er een betere instraling van de zon
Een tweede reden waarom de hellingwijngaarden vaak betere kwaliteit leveren dan die op vlak terrein is de bodemsamenstelling. 
Op de hellingen is die meestal arm maar mineralig, terwijl de vlakke bodems juist te rijk zijn. 
De meest typische bodem is die met leisteen, in het Duits Schiefer genoemd, die een uitstekende, in de wijn herkenbare ondergrond voor de rieslingdruif biedt. 
Het Duitse woord voor wijngaard is Weinberg. 
Dit is heel toepasselijk, aangezien wijngaarden van begin af aan op hellingen aangelegd werden. 
Men spreekt in dit verband van Hanglagen . Gaat het om een steile helling, dan is dat een Steillage
Zulke wijngaarden bieden de beste resultaten in kwalitatief opzicht. 
Keerzijde is wel een dure exploitatie. 
Mechanisatie is slechts beperkt mogelijk en het onderhoud kostbaar. 
Goede Duitse wijn kan dus nooit goedkoop zijn. 
Druivensoorten 
Duitsland is een land van cépagewijnen
, wijnen gemaakt van een enkele druivensoort. 
Er is een onderscheid te maken tussen oorspronkelijke soorten en kruisingen, oftewel Neuzüchtungen. 
Oude soorten zijn de Riesling , Duitslands nationale druif, en de silvaner. 
Steeds populairder aan het worden zijn de grauburgunder (pinot gris) en de Weissburgunder (Pinot Blanc). 
Van de vele kruisingen is de Müller-Thurgau (Rivaner) de belangijkste. 
In kwalitatief opzicht scoort vooral de Kerner goed, terwijl bij de aromatische varianten de Scheurebe genoemd dient te worden. 
Rode wijnen maken zo'n 20% uit van de Duitse wijnproductie. 
De belangrijkste druif daarvoor is de 
Spätburgunder (Pinot Noir), gevolgd door 
Lemberger (Blaufränkisch), 
Portugieser en de interessante kruising 
Dornfelder. 
Wetgeving en etikettering 
De Duitse wijnwet onderscheidt twee hoofdcategorieën wijn. 
Tafelwein en 
Qualitätswein. 
Merkwaardig genoeg valt gemiddeld slechts 5% onder de noemer tafelwijn en maar liefst 95% onder kwaliteitswijn! Op een rijtje: 
Tafelwein - voluit: Deutscher Tafelwein - is meestal van eenvoudig niveau. 
Moet minimaal 5% natuurlijke alcohol hebben en in Baden minimaal 6%. Deze categorie telt echter ook prestigieuze wijnen die om wat voor reden dan ook als atypisch aangemerkt worden. 
Landwein - Subcategorie Tafelwein van betere kwaliteit dan de standaardversie. 
Moet minimaal 0,5% meer natuurlijke alcohol hebben en mag maximaal 18 gr/l restsuiker hebben. 
Qualitätswein bestimmter Anbaugebiete - Afgekort als QbA en kortweg Qualitätswein genoemd. 
Gemeten naar volume verreweg de belangrijkste categorie binnen de Duitse kwaliteitspiramide. 
QbA wijnen moeten gemaakt worden van aanbevolen druivensoorten uit een van de dertien erkende Anbaugebiete. 
Ze moeten een minimum mostgewicht hebben dat overeenkomt met 7,5% natuurlijke alcohol. 
Het mostgewicht is het suikergehalte van de druiven op het moment van plukken. 
Hoe meer suiker de druiven bevatten, des te meer potentiële alcohol
Wanneer men de suikers slechts voor een deel laat vergisten, houdt de wijn restsuikers die hem een zoete smaak geven. 
Hoe hoger het mostgewicht, des te makkelijker dat is. 
Chaptalisatie, verhoging van het alcoholgehalte door toevoeging van suiker bij de gisting, is toegestaan
QbA ondergaat een verplichte amtliche Prüfung (test van overheidswege) en mag alleen met een Amtliche Prüfungsnummer (A.P. Nummer) aangeboden worden. 
Qualitätswein mit Prädikat - Afgekort als QmP. 
Slaat in theorie op de beste Duitse wijnen, d.w.z. met de hoogste mostgewichten. 
De vereiste minimum mostgewichten verschillen per druivensoort en per gebied! Uiteraard ondergaat ook QmP een verplichte kwaliteitstest. 
De hoeveelheid Prädikatswein varieert sterk van jaar tot jaar. 
In slechte oogstjaren vormen ze minder dan 10% van het totaal, in uitzonderlijk rijpe jaren tot wel 80%. 
Prädikaten 
De predikaten (Duits = Prädikaten) zijn genoemd naar traditionele termen die ooit gebruikt werden om een bepaald type wijn mee aan te duiden. Tegenwoordig definiëren predikaten primair mostgewichten en daarmee louter het potentiële alcoholgehalte. 
De vereiste mostgewichten variëren trouwens per druivensoort en per gebied. 
De predikaten in oplopende volgorde: 
Kabinett 
Spätlese 
Auslese 
Eiswein 
Beerenauslese (BA) 
Trockenbeerenauslese (TBA).
 
De eventuele mate van zoetheid van de gerede wijn doet hier niet ter zake. 
Dat geldt met name voor Kabinett, Spätlese en Auslese. 
Wijnen met deze predikaten kunnen zowel droog als zoet smaken! ' 
Eiswein wordt geperst uit druiven die in bevroren toestand geplukt zijn en die een zelfde mostgewicht als een Beerenauslese moeten hebben. 
Behalve de verplichte kwaliteitsaanduiding kan het etiket ook facultatief de smaakaanduidingen 
trocken (droog) of 
halbtrocken (halfdroog) vermelden. 
Trocken: maximaal 4 gr/l restsuiker, óf maximaal 9 gr/l wanneer de totale hoeveelheid zuren niet meer dan 2 gr/l lager ligt. 
In Franken is 4 gr/l de limiet. 
Halbtrocken: maximaal 18 gr/l restsuiker én niet meer dan 10 gr/l hoger dan de totale hoeveelheid zuren. 
Voor zoete wijnen bestaan geen limieten en ook geen vermeldingen op het etiket. 
Anbaugebiete, Bereiche, Lagen 
De dertien Duitse Anbaugebiete zijn onderverdeeld in Bereiche (districten). 
Deze Bereiche bestaan uit Grosslagen die op hun beurt zijn samengesteld uit een aantal Einzellagen
In Duitse herkomstbenamingen wordt veelvuldig gerefereerd aan Lagen. ' 
Het woord 'Lage' betekent letterlijk zo veel als 'ligging', c.q. plaats van de wijngaard. 
Een individuele wijngaard is een Einzellage, een aantal Einzellagen samen vormt een Grosslage, die in feite een kustmatig geheel is. 
Vanzelfsprekend heeft een Einzellage in de regel een meer uitgesproken karakter dan een Grosslage. Er zijn er in totaal 2600. 
Duitsland kent 13 herkomstgebieden (Anbaugebiete) voor kwaliteitswijnen. 
Ze variëren in oppervlakte van vele duidenden tot slechts een paar honderd hectaren. 
Rheinhessen 
Rheinhessen is de grote driehoek tussen Bingen, Mainz en Worms. 
Het gebied bestaat grotendeels uit vlakke of licht glooiende wijngaarden beplant met druivensoorten die vooral gekozen zijn omwille van hun hoge productiviteit. 
Rheinhessen produceert echter ook wijnen van zeer hoge kwaliteit. 
De beste Rieslings komen uit een smalle strook wijngaarden langs de Rijn. 
Dit is het Rheinfront, ook wel Rheinterrasse genoemd. 
De belangrijkste gemeenten zijn hier, van noord naar zuid: 
Nackenheim, 
Nierstein
en 
Oppenheim
Een tweede specialiteit van Rheinhessen, vooral uit het kwalitatief opkomende zuiden van de streek, is Silvaner druif. 
Een 'rode enclave' binnen Rheinhessen is te vinden bij Ingelheim en Bingen. 
Pfalz 
Op een na grootste Anbaugebiet van Duitsland
, grenzend aan Rheinhessen in het noorden en de Elzas in het zuiden, en lange tijd Rheinpfalz genoemd. 
De streek heeft zich positief ontwikkeld van bulkwijnleverancier tot producent van kwaliteitswijnen. 
De wijngaarden liggen op zacht glooiend terrein in een vrij smal maar langgerekt lint van 80 bij 10 kilometer. 
Het kerngebied van de Pfalz is de Mittelhaardt. 
Dit Bereich heeft een overwegend zandige leembodem en omvat magnifieke wijngaarden in dorpen als 
Kallstadt, 
Ungstein, 
Bad Dürkheim, 
Wachenheim, 
Forst, 
Deidesheim, 
Ruppertsberg
en 
Mussbach
Het klimaat is hier dusdanig mild dat er amandel- en vijgenbomen groeien. 
Riesling is de belangrijkste druivensoort en geeft wijnen die voller en minder rijk aan zuren zijn dan die uit gebieden als Mosel-Saar-Ruwer of Rheingau. 
Ze kunnen daardoor goed als Spätlese trocken gevinifieerd worden. 
Baden 
Baden is de naam voor een groep verspreid liggende gebiedjes van het Frankenland tot aan de Bodensee. 
Het zwaartepunt ligt langs de Rijn tussen Baden-Baden en Freiburg. 
De wijngaarden worden in het oosten beschut door het Zwarte Woud. 
In het westen vormen de Vogezen een barrière tegen vochtige lucht van de Atlantische Oceaan. 
De Ortenau bij Offenburg en de Kaiserstuhl bij Freiburg vormen de eredivisie van de Bereiche. 
De Ortenau (rond Durbach) produceert zowel witte als rode wijn, resp. van Riesling en Spätburgunder
Goede dorpen rond de oude vulkaan Kaiserstuhl zijn o.m. 
Achkarren, 
Ihringen, 
Oberrotweil
en 
Vogtsburg. 
De wijngaarden liggen hier op terrassen en produceren de krachtigste wijnen van heel Duitsland. 
Wijnen uit Baden zijn in de regel voller en minder door zuren gekenmerkt dan die uit de rest van Duitsland. 
Burgundersoorten (pinots) hebben er een groot aandeel in de aanplant. 
Een eigenaardigheid van Baden is de grote rol van coöperaties. 
Ze nemen ongeveer driekwart van de productie voor hun rekening. 
Mosel-Saar-Ruwer 
Smal, langgerekt Anbaugebiet langs de Moezel, van het drielandenpunt met Frankrijk en Luxemburg tot aan de monding in de Rijn in Koblenz. 
Het is het oudste wijnbouwgebied van Duitsland en dankt zijn reputatie aan uiterst verfijnde Rieslings
Het is onderverdeeld in vier Bereiche, waarvan Saar-Ruwer en'Mittelmosel de belangrijkste zijn. 
Saar-Ruwer is genoemd naar twee zijrivieren van de Moezel, respectievelijk ten zuiden en ten noordoosten van Trier. 
In beide gevallen is de Riesling veruit de belangrijkste druif
Ondanks de kleine afstanden zijn de stijlverschillen tussen de wijnen onderling en met die van de Mittelmosel vrij groot. 
Saarwijnen zijn de meest gereserveerde van alle Moezelwijnen. 
Dit heeft de maken met het koele klimaat. 
Het Saardal ligt weliswaar zuidelijker dan de Mittelmosel, maar het is rechter en breder dan dat van de Moezel. 
Daardoor is er minder beschutting tegen koude winden. 
Door de koude is het aan de Saar betrekkelijk eenvoudig om Eiswein te produceren. 
De normaal geoogste wijnen hebben behalve een markante zuurgraad ook een sterk mineralige component van de leisteenbodem. 
Ook Ruwerwijnen beschikken meestal over een vrij hoge zuurgraad, maar dan wel met een expressief aroma. 
De Mittelmosel loopt van Trier tot Zell en is het herkomstdistrict van de klassieke Moezelriesling. 
De rivier slingert zich hier door een nauw dal met steile leisteenhellingen. 
Gemeenschappelijk kenmerk van de wijnen uit dit deel van de Moezel is een bloemig aroma en een zekere Spritzigkeit
Tegelijk vertonen ze subtiele maar onmiskenbare nuances van dorp tot dorp en van Lage tot Lage. 
Bekende dorpen zijn, van zuid naar noord, 
Klüsserath, 
Leiwen, 
Trittenheim, 
Piesport, 
Brauneberg, 
Bernkastel-Kues, 
Graach, 
Wehlen, 
Zeltingen, 
Ürzig, 
Erden
en 
Traben-Trarbach
Württemberg 
Ondanks een grote productie is Württembergse wijn buiten de eigen regio nauwelijks bekend
De voornaamste reden daarvoor is dat de Schwaben - de lokale bevolking - het meeste zelf consumeren. 
Veel daarvan (licht) rood en van bescheiden kwaliteit. 
Niettemin produceert Württemberg ook wijnen van zeer goede kwaliteit, rode met vatlagering en stevige Rieslings. 
De wijngaarden bevinden zich in het dal van de Neckar en in dalen van zijrivieren. 
Enkele ervan liggen in de stad Stuttgart. 
Franken 
Oostelijk, landinwaarts gelegen gebied met een uitgesproken continentaal klimaat. 
In verband met de winterkou en het vorstgevaar is een goede ligging van de wijngaarden van groot belang. 
In meerderheid liggen ze in de omgeving van Würzburg op hellingen langs de Main en in mindere mate op uitlopers van het Steigerwald. 
Franken is te koud voor de Riesling , wat de ruime aanplant van rieslingkruisingen verklaart. 
Van de oude soorten is wel de Silvaner prominent aanwezig
Eersterangs gemeenten langs de Main zijn 
Würzburg, 
Randersacker, 
Sommerhausen
en 
Escherndorf. 
In het Steigerwald zijn dat 
Rödelsee, 
Iphofen
en 
Castell
Frankenwijnen worden gebotteld in een eigen model fles, de Bocksbeutel
Nahe 
Genoemd naar een zijriviertje van de Rijn met verspreid liggende wijngaarden. 
Het kerngebied is te vinden langs de oevers van de Nahe zelf in de omgeving van Bad Kreuznach. 
Wijngaarden liggen daar goed beschut en profiteren van een droge en relatief warme omgeving. 
Kenmerkend voor de Nahe is een extreem gevarieerde bodemgesteldheid. 
Als gevolg daarvan is er ook de nodige variatie in wijnstijlen. 
Toch kan van Nahewijnen in het algemeen gezegd worden dat ze vrij vol van structuur zijn. 
Eersteklas gemeenten en Lagen in de Obere Nahe zijn: 
Schlossböckelheim, 
Oberhausen, 
Niederhausen, 
Norheim
en 
Traisen. 
Stroomafwaarts van Bad Kreuznach strekt zich de Untere Nahe uit met dorpen als 
Langenlonsheim, 
Laubenheim, 
Dorsheim, 
Münster-Sarmsheim.
Rheingau 
Samen met Mosel-Saar-Ruwer is dit een van de twee referentiegebieden voor Duitse wijn, en wel voor het oertype Rijnwijn. 
De Rheingau is een compact, aaneengesloten wijngebied met aristocratische allure. 
Het ligt ingeklemd tussen het Taunusgebergte en de Rijn. 
De nabijheid van de Rijn, die hier bij wijze van uitzondering van oost naar west stroomt en breed is, is van groot belang. 
Vrijwel alle wijngaarden liggen op glooiende hellingen met gezicht op de rivier. 
De Riesling geeft in de Rheingau extractrijke wijnen die krachtiger en wat droger zijn dan die van de Moezel. 
Ze rijpen in de regel uitstekend. 
Behalve met Rieslings profileert de Rheingau zich ook met uitstekende Spätburgunders. 
Assmannshausen is daar zelfs in gespecialiseerd. 
De belangrijkste gemeenten van noord naar zuid zijn: 
Assmannshausen, 
Rüdesheim, Geisenheim
(vestigingsplaats van de beroemde wijnbouwhogeschool), 
Johannisberg, 
Winkel, 
Oestrich, 
Hallgarten, 
Hattenheim, 
Erbach, 
Eltville, 
Kiedrich, 
Rauenthal, 
Walluf
en 
Hochheim. 
Hoewel Hochheim niet aan Rijn ligt maar aan de Main, heeft een verbastering van de naam gezorgd voor de Engelse benaming van Rijnwijn: hock. 
Mittelrhein 
De Mittelrhein ligt ten noorden van de Rheingau, in het Rijndal en zijdalen daarvan tussen Bonn en Bingen. 
Hoewel het landschap van de Mittelrhein - met de Loreley - heel bekend is, kan dat van de wijnen niet gezegd worden. 
Niettemin is het kwaliteitspotentieel hier groot, vooral voor Rieslings. 
De omstandigheden zijn enigszins vergelijkbaar met die van de Moezel. 
Het smalle, diep uitgesneden Rijndal beschut de wijngaarden tegen wind en koude en biedt steile hellingen met goede bezonning. 
De beste wijngaarden van de Mittelrhein zijn te vinden in Bacharach
De wijnen zijn in de regel wat lichter dan die uit de Rheingau en gaan meer in de richting van de Moezel. 
Saale-Unstrut 
Dit gebied is genoemd naar twee riviertjes in Sachsen-Anhalt. 
Het ligt ten zuidwesten van de stad Halle, in de omgeving van plaatsen als Naumburg en Freyburg. 
Het is het noordelijkste wijngebied van Duitsland en heeft dus een gemiddeld lage temperatuur. 
In verband hiermee zijn de wijngaarden aangelegd op zuidelijk gelegen hellingen in rivierdalen. 
Daar heerst een relatief gunstig klimaat voor vroeg rijpende druivensoorten als Müller-thurgau en Silvaner. 
Ahr 
Noordelijk gelegen wijnbouwgebied, even ten zuiden van Bonn. 
Merkwaardig genoeg is de Ahr gespecialiseerd in rode wijnen, hoofdzakelijk van Spätburgunder
Steeds vaker zijn dat diepgekleurde, gestructureerde wijnen, soms zelfs met vatrijping. 
De reden waarom de Ahr ondanks een zo noordelijke ligging toch rode wijnen kan produceren is een bijzondere combinatie van bodem en klimaat. 
Het Ahrdal heeft een uitermate beschutte ligging en heeft vooral in het middendeel zeer steile hellingen met vulkanische en leisteenbodems. 
Hessische Bergstrasse 
Overgangsgebiedje tussen de Rheingau en Baden, met als voornaamste dorpen Bensheim en Heppenheim
De ligging tussen de Rijn in het westen en het Odenwald in het oosten zorgt hier voor een uitstekend klimaat met relatief veel zon en een vroeg begin van het voorjaar. 
Hierdoor gedijt er niet alleen de amandelboom maar ook de Riesling
Sachsen 
Het kleinste en meest oostelijke van alle Duitse wijnbouwgebieden.
 
De wijngaarden liggen op de steile hellingen langs de oevers van de Elbe bij Dresden. 
Evenals in Saale-Unstrut is een goede expositie van de wijngaarden een absolute noodzaak. 
Het klimaat is hier namelijk continentaal met een groot risico op nachtvorst in het voorjaar. 




bron: Wijn.org - wardswijnwereld.nl